Witamina D należy do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Oprócz niej, w należą do nich także witaminy A, E i K. Została ona odkryta przez McColluma w 1922 roku. Na początku jej duże znaczenie odgrywało przede wszystkim w leczeniu krzywic u dzieci, w kolejnych latach zaczęto natomiast znajdować coraz więcej zastosowań zdrowotnych tej witaminy.
Sama witamina D to dwa związki, ergokalcyferol (witamina D2) oraz cholekalcyferol (witamina D3).
Ergokalcyferol występuje w organizmach roślinnych i grzybach, a cholekalcyferol swoją obecność przedstawia w organizmach zwierzęcych.
Witamina D powstaje na skutek działania promieniowania ultrafioletowego (UVB), przy długości fal od 290 do 315nm, w wyniku syntezy skórnej. Witamina D2 i D3 ulega dalej przekształceniu do kalcytriolu. Mimo dużej ekspozycji na światło słoneczne nie występuje zagrożenie zatrucia tą witaminą w przypadku samej ekspozycji na promienie słonecznej, ponieważ jej nadmiar w organizmie jest rozkładany do nieaktywnej postaci. Miejscem jej rozkładu jest wątroba, w której powstaje 25-hydroksywitaminy D.
Witamina D odgrywa istotną rolę w gospodarce wapniowej i fosforanowej, co przekłada się na jej pozytywny udział w metabolizmie kostnym. Zauważa się również szczególny udział witaminy D w regulacji układu immunologicznego. Niedobory witaminy są w licznych badaniach utożsamiane z jednostkami chorobowymi z zakresu zmian zapalnych, w szczególności chorób układu autoimmunologicznego czy zmian nowotworowych.
Witamina D wpływa na hamowanie wydzielania parathormonu oraz na odporność nabytą czy sekrecję insuliny. Jednocześnie wspomaga odporność wrodzoną i różnicowanie komórek.
Niedobór witaminy D znacząco wpływa na osłabienie organizmu i sprzyja zaburzeniom pracy układu odpornościowego. Skutkiem jest zwiększone ryzyko obecności chorób wirusowych, bakteryjnych czy grzybiczych. W chorobach zapalnych zwiększa się wytwarzanie cytokin, co ma wpływ m.in. przy powstawaniu cukrzycy typu I, łuszczycy, bielactwa, stwardnienia rozsianego, chorób zapalnych jelit czy zwyrodnienia stawów, czyli chorób o podłożu autoimmunologicznym.
Dlatego tak ważne jest uzupełnianie witaminy D?
Prawidłowy poziom tej witaminy powinien wynosić 30 - 50 ng/ml w surowicy krwi człowieka. Warto zaznaczyć, że w produktach spożywczych występuje ona naturalnie.
Zaliczamy do nich:
tłuste ryby: śledź, łosoś, makrela),
nabiał - mleko (0,2 µg/100 g), produkty mleczne (0,3-0,9 µg/100 g), sery (0,10-0,50 µg/100 g)),
jaja kurze (1,7 µg/100 g).
W populacji polskiej spożycie tej witaminy z diety wynosi około 20% i jest ono niewielkie. Dzienne zapotrzebowanie u dorosłego człowieka wynosi około 1,4–5,1 µg, natomiast u dzieci i młodzieży waha się na poziomie 0,6–3,5 µg.
Z tego względu zaleca się jej suplementację w określonych porach roku, a dla poszczególnych grup wiekowych (np. u osób starszych) przez cały rok. Zalecana dzienna dawka wynosi 2000 IU (50 µg) dla osób dorosłych, natomiast w przypadku seniorów powyżej 75+ lat jest to 4000 IU (100 µg). Przed samym stosowaniem suplementacji należy jednak skonsultować się ze specjalistą.
Autorzy:
Katarzyna Konstańczak
Bibliografia:
Jarosza M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020.
Lisowska K., A., Bryl E., Rola witaminy D w rozwoju chorób autoimmunologicznych. The role of vitamin D in the development of autoimmune diseases, Katedra i Zakład Fizjopatologii, Gdański Uniwersytet Medyczny, Zakład Patologii i Reumatologii Doświadczalnej, Gdański Uniwersytet Medyczny, Postępy Hig. Med. Dośw. (online), 2017; 71: 797-810 e-ISSN 1732-2693.
Myszka M., Klinger M., Immunomodulacyjne działanie witaminy D. The immunomodulatory role of Vitamin D, Klinika Nefrologii i Medycyny Transplantacyjnej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, Postępy Hig. Med. Dośw. (online), 2014; 68: 865-878 e-ISSN 1732-2693.
Uchwała Nr 1/2021 z 19 lutego. Zespołu do Spraw Suplementów Diety. Na podstwie art. 9 ust. 2b pkt 1-2 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. z 2019r. poz. 59 z późn. zm.).