Na temat cholesterolu w dzisiejszych czasach krąży wiele opinii głównie tych złych np., że cholesterol jest przyczyną wszelkiego zła. Powoduje miażdżycę, zawały serca, udary, inne schorzenia.
Ale czy cholesterol naprawdę jest taki zły i szkodliwy dla naszego organizmu?
Czym w ogóle jest cholesterol?
Cholesterol to nic innego jak związek organiczny, jest on lipidem ( tłuszcze) zaliczanym do grupy alkoholi steroidowych ze względu na zawartość jednej grupy –OH (grupa hydroksylowa) w swoim łańcuchu. Występuje on naturalnie w naszym organizmie, ponieważ jest wytwarzany w naszej wątrobie i jelitach, ale jego większa cześć dostarczana jest z pożywieniem. Występuje on w każdej naszej komórce ciała, odgrywa niezwykle ważną rolę w funkcjonowaniu organizmu. Cholesterol jest niezbędny w produkcji hormonów, witaminy D, kwasów żółciowych oraz do prawidłowej pracy układu nerwowego.
Lipoproteiny a Cholesterol
Sam cholesterol jest substancją tłuszczową, nie rozpuszczalną w naszym osoczu. Dlatego aby utrzymać się we krwi musi połączyć się z białkiem, fosfolipidami i trójglicerydami, takie połączenie skutkuję powstaniem kulistej cząsteczki zwanej liporpoteiną. Białko i fosfolipidy mają zdolność wiązania się z wodą i dzięki temu cholesterol i trójglicerydy z nimi związane mogą utrzymać się w osoczu docierając z krwią do wszystkich tkanek i narządów.
Nie są one jednorodną grupą cząsteczek, różnią się między sobą rodzajem białka. Natomiast cholesterol, trójglicerydy i fosfolipidy w różnych cząsteczkach lipoprotein są takie same, chociaż występują w różnych proporcjach. Różnice w rodzaju białka powodują odmienne zachowanie się lipoprotein w organizmie, co ma kluczowe znaczenie w powstawaniu miażdżycy. Najważniejsze są tu tzw. lipoproteiny LDL i lipoproteiny HDL.
Cholesterol całkowity
Jest to cholesterol dostarczany do naszego organizmu zarówno przez spożywane pokarmy jak również produkowany przez wątrobę, ściany jelita.
Cholesterol ogólny dzielimy na:
· Cholesterol LDL („zły” cholesterol)
· Cholesterol HDL („dobry” cholesterol)
Cholesterol LDL jest niekorzystny dla naszego organizmu, nazywany potocznie „złym cholesterolem”. Zadaniem lipoprotein LDL jest transport cholesterolu z wątroby do komórek organizmu. Powstaje w wyniku przemian lipoprotein VLDL .
Wysoki poziom tego cholesterolu we krwi skutkuję odłożeniem się cząsteczek cholesterolu we włóknach mięśni gładkich w tętnicach, co może skutkować chorobami układu krążenia, czyli zatorowości, niedokrwistości czy w najgorszym wypadku zawałowi.
Dlatego tak ważne jest badanie tej frakcji cholesterolu, ponieważ zbyt wysokie stężenie we krwi, może powodować wiele chorób układy krążenia.
Cholesterol HDL jest korzystny dla naszego organizmu, nazywany potocznie „dobrym” cholesterolem. Lipoprotein HDL odpowiada za usuwanie cholesterolu z tkanek obwodowych, ze ścian naczyń krwionośnych oraz innych frakcji lipidowych (VLDL, chylomikrony), a tym samym zapobiegają miażdżycy. Po usunięciu ze ścian naczyń cholesterol transportowany jest do wątroby, gdzie jest rozkładany, a następnie usuwany z organizmu w postaci żółci. Wysokie stężenie tego cholesterolu ma właściwości ochronne w chorobach układu krążenia. Dlatego tak ważne jest zachowanie odpowiedniej proporcji wyższego stężenia cholesterolu HDL nad cholesterolem LDL.
Rola cholesterolu w organizmie
W organizmie człowieka cholesterol występuje w osoczu krwi i tkankach zarówno w postaci wolnej, jak i zestryfikowanej z kwasami tłuszczowymi.
Funkcje cholesterolu w organizmie człowieka:
· Cholesterol bierze udział w budowie błon komórkowych.
· Jest ważnym składnikiem komórek nerwowych, wchodzi wkład osłonek mielinowych, które są odpowiedzialne za odpowiednie przekazywania impulsu nerwowego.
· Buduje tratwy lipidowe
· Jest substratem w procesie steroid genezy, czyli syntezie hormonów steroidowych
· Bierze udział w syntezie endogennej witaminy D3
· Jest prekursorem kwasów żółciowych
· Wysoki poziom „ dobrego „ cholesterolu zmniejsza demencję w starszym wieku
· Uczestniczy w powstawaniu hormonów płciowych
· Zbyt mała ilość cholesterolu we krwi może prowadzić do depresji
· Cholesterol jest wykorzystywany do powstania kwasów żółciowych w wątrobie, żółć jest odpowiedzialna za emulgację tłuszczów, oraz lepszą przyswajalność witamin A, D, E, K
· Ułatwia trawienie i usuwanie toksyn
Niestety oprócz dobrych i ważnych funkcji w naszym organizmie, zły metabolizm w naszym organizmie może powodować do powstania większej ilości frakcji LDL, niż HDL, co może prowadzić do wielu chorób układu krążenia. Również cholesterol może przyczyniać się do powstania chorób Parkinsona lub Alzheimera.
Normy cholesterolu
Jeśli chodzi o normy cholesterolu są one różne w zależności od płci, wieku, stanu zdrowia, aktywności fizycznej, używek i wielu innych czynników, ale podstawowymi normy na cholesterol to:
Cholesterol: norma dla osób zdrowych i chorych z umiarkowanym ryzykiem (SCORE <5%)
· Cholesterol całkowity (TC): do 190 mg/dl (5 mmol/l);
· Frakcja LDL – cholesterol: do 115 mg/dl (3 mmol/l) u osób zdrowych, do 100 mg/dl przy umiarkowanym ryzyku
· HDL cholesterol dla mężczyzn: ponad 40 mg/dl (1 mmol/l)
· HDL cholesterol dla kobiet: ponad 45 mg/dl (1,2 mmol/l)
· Trójglicerydy: mniej niż 150 mg/dl (1,7 mmol/dl)
Cholesterol: norma dla osób z grupy wysokiego ryzyka (SCORE >=5 - <10%):
· Cholesterol całkowity (TC): do 175 mg/dl (4,5 mmol/l)
· Frakcja LDL – cholesterol: do 70 mg/dl (2,5 mmol/l)
· HDL – cholesterol dla mężczyzn: ponad 40 mg/dl (1 mmol/l)
· HDL cholesterol dla kobiet: ponad 45 mg/dl (1,2 mmol/l)
· Trójglicerydy: mniej niż 150 mg/dl (1,7 mmol/dl)
Cholesterol: norma dla osób z grupy bardzo wysokiego ryzyka (SCORE >=10%); pacjenci z miażdżycą / cukrzycą / chorobą wieńcową:
· Cholesterol całkowity (TC): do 175 mg/dl (4,5 mmol/l)
· Frakcja LDL - cholesterol: do 55 mg/dl (1,8 mmol/l)
· HDL – cholesterol dla mężczyzn: ponad 40 mg/dl (1 mmol/l)
· HDL cholesterol dla kobiet: ponad 45 mg/dl (1,2 mmol/l)
· Trójglicerydy: mniej niż 150 mg/dl (1,7 mmol/dl)
* mmol/l (milimole na litr) lub w mg/dl (miligramy na decylitr).
Produkty zawierające cholesterol
Cholesterol jak już wcześniej było wspomniane występuje w naszym organizmie, ale możemy go znaleźć również w wielu produktach spożywczych, niestety rośliny nie mają zdolności wytwarzania tego związku, dlatego możemy go znaleźć jedynie w produktach zwierzęcych takich jak:
Ilość cholesterolu ( w miligramach) w 100 g produktu
Żółtko jaja kurzego – 1062
Wątróbka kurczaka – 380
Pasztet pieczony – 370
Jaja kurze całe – 360
Wątroba cielęca – 360
Wątroba wieprzowa - 354
Wątroba wołowa – 234
Salami – 107
Śmietanka 30% tłuszczu - 106
Kabanosy – 86
Kiełbasa krakowska sucha – 82
Baranina, udziec – 78
Ser camembert pełnotłusty – 73
Ser gouda tłusty – 71
Wieprzowina, szynka – 60
Wpływ nadmiaru cholesterolu na organizm człowieka
Wysoki cholesterol w osoczu krwi nazywamy hipercholesterolemią. Hipercholesterolemia może być skutkiem innych chorób jak np. cukrzycy,zespołu metabolicznego, niedoczynności tarczycy, chorób nerek.
Nadmiar cholesterolu ma wpływ na powstanie blaszki miażdżycowej, która powoduje zatykanie tętnic, co może powodować zatory, niedokrwistości, udar mózgu oraz zawały.
Przyczyny wysokiego cholesterolu
Zależne od nas: aktywność fizyczna, nawyki żywieniowe, dieta, stres, używki, alkohol, zbyt wysoka masa ciała, ( jeśli nie wpływają na to czynniki genetyczne).
Nie zależne od nas: geny, wysoki wiek ( ponad 40 lat), występowanie dodatkowego schorzenia, które wpływa na poziom cholesterolu we krwi, wysokie ciśnienie krwi.
Dieta a cholesterol
Ważny wpływ na zmniejszenie cholesterolu ma dieta niskocholesterolowa. Jej podstawowym zadaniem jest obniżenie „złego” poziomu cholesterolu oraz trójglicerydów, poprzez ograniczenie lub usunięcie z jadłospisu produktów o dużej zawartości cholesterolu. Tłuszcze, które pozostają w tej diecie nie powinny przekraczać dziennego zapotrzebowania energii określonej dla danej masy ciała.
Aby dieta ta była skuteczna musi być bogata w:
· Związki fenolowe
· Witaminy: A, B6,C, E, kwas foliowy
· Kwasy tłuszczowe omega 3 i 6
· Bioflawonoidy
· Fitosterole roślinne
Również żeby dieta była skuteczna warto ograniczyć lub zlikwidować z naszych codziennych posiłków produkty takie jak:
Tłuste mięsa: wędliny, podroby, z mięs ograniczyć trzeba wieprzowinę, wołowinę, baraninę, mięso gęsi i kaczki
Tłuszcze: masło, smalec, słonina
Tłusty nabiał: mleko 3%, masło, śmietanę, żółte sery, sery topione
Fast foody: burgery, frytki, kebaby
Słodycze: cukierki, czekoladki, pączki, ciasta, ciastka.
Białe pieczywo
Słone przekąski
Napoje gazowane , słodzone,
Gotowe sosy
Produkty smażone
A zastąpić je produktami, które zwiększa ilość „dobrego” cholesterolu jak:
· Oliwa z oliwek
· Margaryny wzbogacane fitosterolami
· Pieczywo razowe, płatki owsiane, siemię lniane, ryż brązowy, makaron razowy
· Grube kasze: gryczana, jęczmienna, pęczak, jaglana
· Świeże i mrożone warzywa oraz owoce.
· Chude mleko, kefir, odtłuszczony jogurt naturalny, chude sery twarogowe
· Ryby
· Mięso z kurczaka, indyka bez skóry, cielęcina, mięso z królika, dziczyzna, wędliny drobiowe
· Rośliny strączkowe: zielony groszek, fasolka szparagowa, soja, groch, fasola, soczewica
· Desery przygotowane samodzielnie jak sałatki owocowe, sorbety, galaretki, kisiele
Podsumowując:
Warto pamiętać, że to nie sam cholesterol jest groźny dla naszego zdrowia, a jego nadmiar. Dlatego tak ważne jest dbanie o nasz cholesterol oraz badanie się pod kątem jego ilości w krwi, również ważnymi czynnikami jest odpowiednia dieta i aktywność fizyczna, aby nasz organizm mógł służyć nam bardzo dobrze przez długie lata.
Autor:
Piotr Grela
Literatura: