Angelika Głodowska, studentka III roku dietetyki
O aktywności fizycznej mówi się coraz częściej. Niejednokrotnie powtarzane jest, że "ruch to zdrowie", albo "w zdrowym ciele zdrowy duch". Ale co kryje się pod tymi słowami? Dlaczego tak warto zejść z kanapy i zamiast tego aktywnie spędzić czas?
W dobie ostatnich lat dość często spotykamy się z różnego typu eliksirami, które w sposób prosty i bezbolesny, mają zastąpić wymagający wysiłku, sport. Często zachęcani jesteśmy do kupna różnego rodzaju suplementów, używek oraz napojów energetycznych, które mają poprawić naszą koncentrację oraz zdolność zapamiętywania. Na szczęście tak samo często spotykamy się ze specjalnymi akcjami zachęcającymi do aktywności fizycznej. Takie wydarzenia mają miejsce przede wszystkim w szkole podstawowej i nie jest to wcale przypadek. Od najmłodszych wpajane jest dzieciom, że prawidłowe odżywianie w połączeniu z odpowiednim dla wieku wysiłkiem fizycznym zapewnia nam zdrowie i dobre samopoczucie na długi czas. Dzięki prowadzeniu takiego stylu życia zachowamy zarówno sprawność fizyczną, jak i umysłową.
Skupiając się na zdrowiu psychicznym oraz funkcjach poznawczych, niejednokrotnie udowodniono pozytywny wpływ aktywności fizycznej. Do tej pory nie określono mechanizmu, jak wysiłek fizyczny wpływa na funkcje poznawcze, jednak mamy dowód, że faktycznie tak się dzieje.
W badaniach z 1975 r. po raz pierwszy uzyskano takie potwierdzenie. Badano wówczas grupę starszych mężczyzn, którzy regularnie ćwiczą sport rakietowy. Wykazano, że ta grupa osób ma szybszy czas reakcji, aniżeli mężczyźni nieaktywni sportowo. Nasunął więc się pomysł, aby dalej kontynuować takie doświadczenia. Od tego czasu wykonano jeszcze ponad 200 badań.
Przeprowadzono też szereg badań na zwierzętach. Jedno z nich wykorzystało w tym celu szczury. Zaobserwowano, że zwierzę zachęcane do aktywności fizycznej posiada większy mózg, w porównaniu do osobnika z grupy kontrolnej. Taki efekt związany jest ze zmianami w obrębie móżdżku, m.in. rozwojem większych dendrytów.
W Ameryce również wykonano kilka eksperymentów. W którymś z badań celem było określenie sensu obowiązkowego wychowania fizycznego w szkołach. Obserwowano czy zajęcia te mają wpływ na funkcje poznawcze uczniów. Uczestników badania kategoryzowano według wieku (4-18 lat) i stanu zdrowia. Wyniki analizowane były pod względem rodzaju dyscypliny sportowej oraz intensywności wysiłku. W trakcie badania obserwowano m.in. iloraz inteligencji, zdolności percepcyjne, osiągnięcia, testy słowne, testy matematyczne oraz pamięć. Ostatecznie potwierdzono ważność aktywności fizycznej. Najlepsze efekty uzyskały dzieci szkoły podstawowej, jednak pozostała grupa osób wykonująca wzmożony wysiłek również osiągnęła lepsze wyniki w doświadczeniu. Eksperyment udowodnił, że nie należy rezygnować z aktywności fizycznej, ponieważ odgrywa istotną rolę w procesach uczenia i zapamiętywania. Wykazano również, że typ wysiłku nie ma znaczenia, każda aktywność przynosi korzyści.
Dane statystyczne z 2010 r. mówią, że aż 49% Polaków nie uprawia sportu, a zaledwie 26% dorosłych podejmuje się regularnej aktywności fizycznej. W latach 2008-2012 Polskie Stowarzyszenie Naukowe Animacji, Rekreacji i Turystyki przeprowadziło kolejne badania dotyczące oceny wysiłku fizycznego u różnych grup zawodowych. Grupa osób wyróżniająca się aktywnością fizyczną na poziomie wyższym niż przeciętny to studenci II roku poznańskich uczelni, uczniowie trzeciej klasy gimnazjum i liceum oraz nauczyciele gimnazjalni. Niemniej jednak, liczba dzieci dotkniętych nadwagą i otyłością ciągle wzrasta. W konsekwencji rośnie również potencjalna liczba osób cierpiących na choroby układu krążenia i inne choroby przewlekłe. W celach profilaktycznych nie należy więc zapominać o dalszym promowaniu aktywnego trybu życia i namawiania społeczeństwa do uprawiania sportu lub innego wysiłku fizycznego.
Optymalna dawka aktywności fizycznej zależy od kilku czynników. Należy wziąć pod uwagę przede wszystkim wiek, stan zdrowia, a także wydolność i sprawność fizyczną organizmu. Według zaleceń WHO osoby w wieku 18-64 lat powinny tygodniowo podejmować aktywność fizyczną o natężeniu umiarkowanym przez co najmniej 150 minut, a jeżeli jest to intensywny wysiłek przez co najmniej 75 minut. Pamiętajmy, że propagowany w młodości styl życia ma swoje odzwierciedlenie w przyszłości. Wydolność fizyczna, jaką osiągniemy do 25. roku życia decyduje o naszej sprawności w starszym wieku.
Bibliografia:
1. Benjamin A. Sibley and Jennifer L. Etnier: The Relationship Between Physical Activity and Cognition in Children: A Meta-Analysis; Pediatric Exercise Science, 2003, 15, 243-256
2. Patrycja Wiktorczyk: Wpływ aktywności fizycznej na funkcje poznawcze; Neurokognitywistyka w patologii i zdrowiu, 2011-2013 Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie 124-130
3. Wiesław Siwiński1, Renata Rasińska; Aktywność fizyczna jako zasadniczy cel stylu życia i zdrowia człowieka; PIELĘGNIARSTWO POLSKIE NR 2 (56) 2015