Dorota Gumiela, studentka V roku dietetyki
Ludzki mózg jest jak śpiący olbrzym.
Tony Buzan
Słowo mnemotechnika pochodzi od greckiego mneme – pamięć. Mnemozyne w mitologii greckiej była personifikacją Pamięci, córką Uranosa i Gai. Zeus przez 9
kolejnych nocy łączył się z Mnemozyne, która po roku urodziła dziewięć muz. Pomimo braku naukowej podbudowy starożytni wiedzieli, że aby mieć dobrą pamięć, trzeba wykorzystać wszystkie możliwości mózgu. Opierali się na przekonaniu, że doskonała pamięć wymaga tworzenia przez wyobraźnie tzw. żywych obrazów i skojarzeń. T. Buzan wymienia kilka cech charakterystycznych dla owych obrazów (Marian M).
Teoretyczną podstawę dla wyjaśnienia skuteczności mnemotechnik stanowi teoria podwójnego kodowania, opracowana przez amerykańskiego psychologa Allana Paivio. Według teorii Paivio (1986) istnieją dwa kody przechowywania informacji w pamięci długotrwałej: logogeny – werbalne i imageny – informacje wizualne, kinestetyczne, czy też motoryczne. Zakodowanie nowej informacji w podwójnej formie, a więc na przykład słowa i obrazu (na tym opiera się większość mnemotechnik) pozwala na szybkie wydobycie owej informacji w fazie reprodukcji, a więc w fazie procesu przypominania sobie danych informacji (Paivio A).
Marian M przybliża najpopularniejsze mnemotechniki, do których należą: zakładki obrazkowe, zakładki alfabetyczne, łańcuchowa metoda skojarzeń, technika umiejscawiania (locus fixus), czyli rzymski pokój, wierszyki mnemotechniczne. W zależności od rodzaju informacji autorka sugeruje odpowiednią technikę do zapamiętania określonej informacji.
· Zakładki obrazkowe - Główną rolę odgrywają w tej metodzie specjalnie skonstruowane pamięciowe obrazy – klucze, z którymi połączyć można dowolną informację. Aby zbudować system zakładek obrazkowych, należy wymyśleć słowa – obrazy
· Zakładki alfabetyczne - Metoda zakładek alfabetycznych podobnie jak zakładek obrazkowych opiera się na utworzonych w pamięci długotrwałej zakładkach pamięci, nazywanych też hakami, wieszakami lub kołkami pamięci. Z zakładkami tymi możemy łączyć praktycznie nieskończoną liczbę nowych informacji.
· Łańcuchowa metoda skojarzeń - Techniki tej używa się najczęściej do zapamiętania krótkiego szeregu informacji, typu lista zakupów, czy lista spraw do załatwienia.
· Rzymski pokój - Technika ta pozwala na zapamiętanie dowolnej ilości informacji.
Wykorzystujemy w niej możliwości obu półkul mózgowych: wizualizacja obrazów odbywa się w prawej, natomiast lewa odpowiada za kolejność i porządek (Marian M)
Znajomość skuteczności mnemotechnik nie jest intensywnie badana ze względu na mocną podbudowę naukową z wcześniejszych lat. W badaniu przeprowadzonym przez Szepietowską M w 2 grupach osób dorosłych: młodszych (N=26; wiek=47,73 SD=8,6) i w wieku senioralnym (N=30; wiek=70,9 SD=6,19). Zadaniem uczestnika było szacowanie poziomu przypomnienia bodźców, które były następnie przezeń odtwarzane.
Wykorzystano 2 typy zadań: z użyciem słów i wzorów geometrycznych. Niezależnie od wieku, szacowana możliwość przypomnienia słów i poziom ich odtworzeń był wyższy niż bodźców niewerbalnych. W tym zakresie badani zaniżali swoje możliwości. W przypadku bodźców niewerbalnych wykonania i oszacowania nie różniły się. Biorąc pod uwagę wiek, młodsi wyżej szacowali i lepiej przypominali oba typy bodźców niż seniorzy, ale ujawnili tendencję do niedoceniania. U seniorów nie odnotowano wyraźnych różnic pomiędzy sądami a wykonaniami w obu zadaniach (Szepietowska EM 2014).
Wybór metody nauki z użyciem mnemotechnik zdaje się być lepszym wyborem niż „wkuwanie” tekstu na pamięć. Wybór odpowiedniej metody jest uzależniony od rodzaju treści do zapamiętania.
1. Marian M. Mnemotechnika i "mapa myśli" jako narzędzia wspierające proces uczenia się. 2008(4):91-103
2. Paivio, Allan (1986): Mental representations: a dual coding approach. Oksford: Oxford University Press.
3. Ewa Małgorzata Szepietowska. Czy osoby dorosłe potrafią ocenić swoją pamięć? Szacowanie poziomu przypomnień bodźców werbalnych i niewerbalnych (JOL). PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2014;11(2):31-40